ΜΑΤΑΛΑ

Τα Μάταλα έχουν κάτι για τον καθένα. Αν και έχει γίνει ένας δημοφιλής τόπος προορισμού, διατηρεί ακόμα τη γοητεία και το χαρακτήρα του ήρεμου χωριού των ψαράδων, έτσι όπως άρχισε στην αρχή του 20ου αιώνα και του χαλαρού τρόπου ζωής των hippies της δεκαετίας του ’60 και του ’70.

Η μισή παραλία πλαισιώνεται από τα δέντρα tamarisk (είδος του γένους των φυτών τάμαριξ ή ταμάριξ, αλμυρίκια), που οδηγούν το μάτι προς τους εντυπωσιακούς σχηματισμούς των απότομων βράχων από ψαμμίτη με τις διάσημες σπηλιές τους, που γλιστρούν στη θάλασσα σε περίεργη γωνία, δημιουργώντας ένα από τα πιο ασυνήθιστα τοπία στο νησί.

ΣΠΗΛΙ

Το Σπήλι είναι κτισμένο αμφιθεατρικά στο κέντρο σχεδόν του νομού σε δυτική πλαγιά του βουνού Κέδρου, που αποτελεί νοτιοδυτική προέκταση του Ψηλορείτη, σε υψόμετρο 430 μ., το οποίο τροφοδοτεί με τις πηγές του το χωριό με τρεχούμενα νερά. Στην πλατεία του χωριού βρίσκονται ψηλά αιωνόβια πλατάνια καθώς και μία κρήνη με 25 λεοντοκέφαλες βρύσες, από τα στόματα των οποίων ρέει νερό.

Το όνομα του προέρχεται από τις πολλές σπηλαιώδεις κοιλότητες και μικρά σπήλαια που βρίσκονται στο βουνό Βορίζη στο οποίο υπάρχουν ίχνη αρχαίων μονοπατιών. Το Σπήλιον αποτελεί την έδρα της Ιεράς Μητροπόλεως Λάμπης, Συβρίτου και Σφακίων. Η εκκλησία του χωριού που αποτελεί και τον καθεδρικό μητροπολιτικό ναό είναι αφιερωμένος στον Απόστολο Παύλο.

Επίσης στο χωριό υφίστανται αρκετά αρχοντικά. Σε ένα από αυτά γεννήθηκε ένας από τους σπουδαιότερους λυράρηδες και δασκάλους της κρητικής μουσικής, ο Θανάσης Σκορδαλός.

Στο χωριό υπάρχουν παλιές εκκλησίες οι οποίες είναι διακοσμημένες με τοιχογραφίες. Σημαντικότερες εξ αυτών που αποτελούν αξιοθέατα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος είναι οι εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος και των Αγίων Θεοδώρων.

ΡΕΘΥΜΝΟ, Η ΠΑΛΙΑ ΠΟΛΗ

Η παλιά πόλη στο Ρέθυμνο είναι από τις πιο καλοδιατηρημένες αναγεννησιακές πόλεις. Βρίσκεται στην καρδιά του σημερινού Ρεθύμνου και συνδυάζει την ανατολίτικη όψη της Τουρκοκρατίας με την Ενετική αρχιτεκτονική αναγεννησιακού χαρακτήρα.

Μετα την κατάκτηση της Κρήτης από τους Βενετούς (1204), η οικοδόμηση της πόλης του Ρεθύμνου γίνεται με βάση την ενετική αρχιτεκτονική. Αρχικά χρησιμοποιήθηκαν Βενετοί τεχνίτες, μεταγενέστερα τη θέση τους πήραν Κρητικοί “μουράροι”, δηλαδή πρωτομάστορες εκπαιδευμένοι από τους Βενετούς.

Οι κατοικίες του Ρεθύμνου ρυμοτομικά έχουν οργανωθεί σε άμεση σχέση με τη θάλασσα καθώς η κύρια ενετική οδός Ruga Maistra (η σημερινή παραλιακή λεωφόρος Ελ. Βενιζέλου στο Ρέθυμνο) ήταν παράλληλη προς αυτή, σε αντίθεση με το Ηράκλειο και τα Χανιά που η πόλη είναι κλειστή προς τη θάλασσα για αμυντικούς λόγους και ο κεντρικός δρόμος είναι κάθετος προς αυτή.

Τα ιδιωτικά μέγαρα στην παλιά πόλη του Ρεθύμνου, για οικονομικούς κυρίως λόγους δεν είναι αντίστοιχα της μητρόπολης. Επιπλέον, η έντονη Κρητική παράδοση στην αρχιτεκτονική δεν μπόρεσε να ξεπεραστεί, ενώ οι αναγεννησιακές επιδράσεις είναι εμφανείς κυρίως στις προσόψεις οικοδομών. Τέλος σε αντίθεση με το Ηράκλειο και τα Χανιά, στο Ρέθυμνο επικρατεί ο ελληνικός χαρακτήρας, καθώς οι περισσότεροι ευγενείς ήταν Έλληνες, οι λεγόμενοι “Αρχοντορωμαίοι”.

Με την καταστροφή του 1571 από τον Ουλούτζ Αλή καταστράφηκαν πολλά μνημεία με στοιχεία γοτθικής αρχιτεκτονικής ενώ το Ρέθυμνο χτίζεται ξανά σχεδόν εξ ολοκλήρου το τρίτο τέταρτο του 16ου.

Διάσπαρτες στα στενά της παλιάς πόλης διατηρούνται πολλές κατοικίες, εξαιρετικά δείγματα τούρκικης αρχιτεκτονικής. Τυπικό χαρακτηριστικό της είναι η ευρεία χρήση ξύλου. Ο τρόπος δόμησης στα χρόνια της τούρκικης κατάκτησης (1646 - 1898) αλλάζει και η καλοπελεκημένη πέτρα των ενετών δίνει τη θέση της στον ξύλινο σκελετό γεμισμένο με πέτρες, μικρού μεγέθους χωρίς καμία επεξεργασία, και λάσπη (μπαγδατί). Ο τοίχος κατόπιν επιχρίεται με πλούσιο σοβά. Ο πάνω όροφος σχεδόν πάντα προεξέχει (σαχνισί) και ντύνεται με ξύλο, συχνά με το λεγόμενο καφασωτό, δηλαδή πλέγμα ξύλου. Στο Ρέθυμνο οι Τούρκοι χρησιμοποίησαν κατά κόρον τα ήδη υπάρχοντα ενετικά δημόσια και ιδιωτικά κτίσματα, τα οποία και διαμόρφωσαν ανάλογα με τις ανάγκες που υπέβαλε η χρήση που ήθελαν να τους δώσουν.

Σήμερα η παλιά πόλη του Ρεθύμνου αποτελεί ζωντανό μουσείο μνημείων των τελευταίων αιώνων. Παρά τις καταστροφές που υπέστη στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, πολλά ενετικά και τούρκικα μνημεία διατηρήθηκαν καθώς η πόλη δεν έχει πληγεί από σεισμούς.

Ένας περίπατος στα σοκάκια της παλιάς πόλης του Ρεθύμνου μοιάζει για τον επισκέπτη σαν ένα ταξίδι σε μία άλλη εποχή.